#: locale=de
## Tour
### Beschreibung
tour.description =
### Titel
tour.name = Markersdorf
## Skin
### Multiline Text
HTMLText_4B145008_5A34_DF2A_4178_828919F62EA3.html =
HTMLText_4B145008_5A34_DF2A_4178_828919F62EA3_mobile.html =
HTMLText_5BBED422_549C_3376_41C1_EDC66234B5A4.html = Kontakt
Schlesisch-Oberlausitzer Museumsverbund gGmbH, Geschäftsstelle Görlitz
Geschäftsführer: Herr Sven Mimus
Anschrift: Elisabethstraße 40, 02826 Görlitz
HRB 17792, Amtsgericht Dresden
Tel.: +49 (03581) 329010
Fax: +49 (03581) 3290110
eMail: info@museumsverbund-ol.de
---------------------------
Inhaltliche Verantwortung für diese Applikation:
© 2020 EDBYTO Matthias Knappe
---------------------------
Digitalisierung für die kulturelle Bildung. Augmented Reality & VR Erlebniswelten
Kontakt
Schlesisch-Oberlausitzer Museumsverbund gGmbH, Geschäftsstelle Görlitz
Geschäftsführer: Herr Sven Mimus
Anschrift: Elisabethstraße 40, 02826 Görlitz
HRB 17792, Amtsgericht Dresden
Tel.: +49 (03581) 329010
Fax: +49 (03581) 3290110
eMail: info@museumsverbund-ol.de
---------------------------
Inhaltliche Verantwortung für diese Applikation:
© 2020 EDBYTO Matthias Knappe
---------------------------
Digitalisierung für die kulturelle Bildung. Augmented Reality & VR Erlebniswelten
Markersdorf
Nutzen Sie auch den Öffentlichen Personennahverkehr, um ins Dorfmuseum Markersdorf zu gelangen!
Dorfmuseum Markersdorf Bus Nummer 130 (aus Richtung Görlitz und Löbau)
Wir freuen uns über Ihren Besuch!
Das Team des Dorfmuseums :)
Markersdorf
Nutzen Sie auch den Öffentlichen Personennahverkehr, um ins Dorfmuseum Markersdorf zu gelangen!
Dorfmuseum Markersdorf Bus Nummer 130 (aus Richtung Görlitz und Löbau)
Wir freuen uns über Ihren Besuch!
Das Team des Dorfmuseums :)
Der Zopf ist ab
Bereits im Alten Ägypten und bei den Griechen und Römern wurde viel Zeit und Geld für die Gestaltung und Pflege des Haupthaares aufgewendet. Dabei spielte das Geschlecht keine Rolle. Mit Hilfe von färbenden Substanzen wurde die natürliche Haarfarbe verändert und auch Lockenstäbe waren bereits bekannt. Wer nicht genug eigenes Haar hatte, griff auf Perücken zurück.
Im Laufe der Jahrhunderte gab es eine Vielzahl verschiedener Haarmoden, die mal kürzere, mal längere Haare verlangten. Dabei wurde das Haar gewöhnlich nur mit Wasser und Seife oder seifenähnlichen Substanzen gewaschen. Duftöle parfümierten die Frisur und Schmuck wie Kämme oder Nadeln waren Ausdruck von Reichtum.
Erste Haarwaschmittel im heutigen Sinne wurden im 19. Jahrhundert in England hergestellt. Diese reinigten und parfümierten das Haar gleichzeitig und verliehen im Glanz. 1898 eröffnete Hans Schwarzkopf in Berlin eine Farben-, Drogen- und Pafümeriehandlung. Eine Kundin bestellte bei ihm ein Haarwaschmittel in Pulverform, das sie in England kennengelernt hatte. Als es ihm nicht gelang, diese Bestellung umzusetzen, entwickelte er kurzerhand ein eigenes Produkt, das er 1904 auf den Markt brachte.
Das Haarwaschpulver musste in Wasser aufgelöst werden und war den auf dem Markt befindlichen Haarwaschseifen überlegen. Die Tüte reichte für eine Anwendung und kostete 20 Pfennige. Das „Shampoon mit dem schwarzen Kopf“ wurde zum ersten Markenartikel der Branche in Deutschland. 1927 brachte Schwarzkopf das erste flüssige Haarwaschmittel auf den Markt.
Um das Haar nach dem Waschen auch Trocknen zu können, brachte AEG Anfang des 20. Jahrhunderts einen Haartrockner auf den Markt. Bereits 1909 als Marke durch die Firma Sanitas eingetragen, übernahm AEG den Namen FOEN 1957. Zahlreiche weitere Hilfsmittel wie Ondulierstab, Glätteisen und Co. machten die Behandlung des Haupthaares in den folgenden Jahren grenzenlos.
War bei den Griechen Körperbehaarung bei Frauen und Männern gleichermaßen unbeliebt, wandelte sich dies in den folgenden Jahrhunderten, vor allem in der Männermode. Vollbärte wechselten mit glattrasierten Gesichtern, Schnurrbärte verdrängten volle Koteletten. Die Nassrasur wurde traditionell beim Barbier mit dem Rasiermesser durchgeführt. Dies änderte sich erst mit der Erfindung des mechanischen Rasierapparates im Jahre 1901 durch King Camp Gillette. Er wurde vor allem während des 1. Weltkrieges von amerikanischen Soldaten verwendet, um die erstmals in Gebrauch befindlichen Gasmasken luftdicht am Gesicht abschließen zu lassen.
Schon Ende des 19. Jahrhunderts wurde ein erstes Patent für einen elektrischen Rasierer angemeldet. Erst 1937 wurde durch die amerikanische Firma Remington allerdings der erste handliche Elektro-Trocken-Rasierer auf den Markt gebracht.
Kto kosmaty ten bogaty
Strożytni Egipcjanie, a także Grecy i Rzymianie, wiele czasu i pieniedzy poświęcali stylizacji i pielęgnacji włosów – niezależnie od płci. Substancje barwiące pozwalały zmieniać naturalny kolor włosów, były znane także pierwowzory lokówek. Kto nie posiadał wystarczająco gęstych własnych włosów, ten sięgał do peruki.
Z biegiem stuleci popularne były wielorakie fryzury, raz obowiązywała moda na krótkie, raz na długie włosy. Myto je przeważnie wodą i mydłem wzgl. substancjami mydłopodobnymi. Pachnące olejki do pielęgnacji włosów, ozdobne grzebienie lub szpilki, były wyrazem statusu społecznego.
Pierwsze szampony do włosów wprowadzono w Anglii w wieku XIX. Oczyszczały one włosy dodając im zarazem zapachu i błysku. W 1898 r. Hans Schwarzkopf otworzył w Berlinie sklep z farbami, lekarstwami i perfumami. Jedna z klientek zamówiła u niego szampon do mycia włosów w proszku, który poznała w Anglii. Schwarzkopfowi nie udało się zrealizować zamówienia, więc wymyślił własny produkt, który wprowadził na rynek w 1904 r. Proszek do mycia włosów firmy Schwarzkopf musiał zostać rozpuszczony w wodzie, był jednak o wiele lepszy od dostępnych na rynku mydeł do mycia włosów. Saszetka wystarczająca na jedno umycie kosztowała 20 fenigów. Szampon z motywem „czarnej głowy” („Schwarzkopf”) stał się pierwszym artykułem markowym w tej branży. W roku 1927 firma wprowadziła na rynek pierwszy szampon w płynie. Na pocz. XX w. firma AEG wyprodukowała pierwszą suszarkę elektryczną, pozwalającą na wysuszenie włosów po ich umyciu. W 1957 r. AEG wprowadziła nową nazwę suszarki: „FOEN”, przejętą od firmy Sanitas, która opatentowała ją już w 1900 r. Liczne inne przybory i urządzenia jak np. lokówki do falowania włosów, prostownice itp. poszerzyły paletę możliwości stylowania włosów niemalże do nieskończoności.
Grecy, zarówno kobiety i mężczyźni, preferowali gładką skórę bez owłosienia. Moda ta zmieniała się z biegiem stuleci, szczególnie u mężczyzn. Pełne brody zastąpiły gładko ogolone twarze, zamiast bokobrodów noszono wąsy. Golenie na mokro wykonywał tradycjonalnie balwierz, używając do tego brzytwy. Zmieniło się to dopierwo w roku 1901, kiedy King Camp Gilette wynalazł mechaniczną maszynkę do golenia twarzy. Była ona szczególnie popularna u żołnieży amerykańskich w trakcie pierwszej wojny światowej – noszone w trakcie walki maski gazowe przylegały szczelnie jedynie do gładko ogolonej skóry. Elektryczna maszynka do golenia twarzy została opatentowana już pod koniec XIX w. Jednak dopiero w 1937 r. amerykańska firma Remington wprowadziła na rynek poręczną maszynkę do golenia twarzy na sucho.
Toilettenstuhl zum Aufklappen, Ende 19. Jahrhundert
Dieser Toilettenstuhl hat bereits einen interessanten Ausflug in die Welt des Films hinter sich. Im Jahr 2011 fragte die Filmproduktionsfirma BOJE BUCK Produktion GmbH aus Berlin beim Dorfmuseum Markersdorf an, ob Requisiten für einen geplanten Kinofilm ausgeliehen werden könnten. Dabei handelte es sich um die Verfilmung des Romans „Die Vermessung der Welt“ mit Florian David Fitz und Albrecht Schuch.
Krzesło toaletowe z pokrywą, koniec XIX w.
Niniejsze krzesło toaletowe ma za sobą karierę filmową. W roku 2011 producent filmów BOJE BUCK Production GmbH z Berlina zgłosił sie do Dorfmuseum Markersdorf z prośbą o wypożyczenie rekwizytów. Zostały one użyte w filmie powstałym na kanwie powieści „Rachuba świata”, opowiadającej o Alexandrze von Humboldt, słynnym niemieckim przyrodniku i podróżniku, oraz Carlu Friedrichu Gaussie, jednym z najwybitniejszych matematyków wszech czasów.
Das stille Örtchen
Donnerbalken, Lokus, Abort, heimliches Gemach, Abtritt, stilles Örtchen – viele Namen für einen elementar wichtigen Bestandteil der täglichen Hygiene: die Toilette. Der heute verwendete Name stammt aus dem Französischen und meinte ursprünglich den gesamten Vorgang des sich für den Tag Vorbereitens. Da die Damen des französischen Hofes für ihre „toilette“ spezielle Ankleidezimmer besaßen, die auch den Leibstuhl beheimateten, ging der Begriff schließlich im 19. Jahrhundert im Deutschen allein auf das Klosett über. Bereits in Mesopotamien, Griechenland und Rom gab es öffentliche Toilettenanlagen, die sogar über Wasserspülung verfügten. Die Technologie ging allerdings mit dem Ende des Römischen Reiches verloren.
Das Mittelalter kannte in Burgen und Klöstern den sogenannten Aborterker, der direkt ins Freie führte. In Städten hingegen wurden Sickergruben benutzt, die heute wahre Fundgruben für die Archäologie und Geschichtsforschung darstellen, da sie nicht nur Fäkalien, sondern oft auch Alltagsgegenstände beinhalten.
Schlossanlagen des Barock und Rokoko verfügten eher selten über Toiletten, so dass oft Korridore, Raumecken, Hauseingänge, Durchfahrten und Gärten als Abtritt benutzt wurden, was zu einer enormen Geruchsbelästigung führte und auch die Ausbreitung von Krankheiten unterstützte.
Bereits 1596 hatte Sir John Harington das Wasserklosett im Auftrag von Königin Elizabeth I. erfunden. Er erntete mit dieser Erfindung allerdings nur Unverständnis und so dauerte es noch bis 1755 ehe der Schotte Alexander Cummings ein Patent auf ein Wasserklosett anmeldete.
Toiletten mit Wasserspülung setzten sich in deutschen Städten erst gegen Ende des 19. Jahrhunderts durch, als es sowohl Wasseranschlüsse in den Häusern als auch eine entsprechende Kanalisation gab. Auf dem Land waren Plumpsklos bis weit in das 20. Jahrhundert verbreitet. Mit ihnen in Zusammenhang steht auch der Nachttopf. Da die Aborte oft außerhalb des Hauses anzutreffen waren, wurde für die Nacht ein Topf unter das Bett gestellt. Am Morgen wurde dieser dann entleert, oft einfach zum Fenster hinaus. Eine Weiterentwicklung war der Toilettenstuhl mit eingelassenem Auffangbehälter, der durchaus auch die soziale Stellung seines Besitzers widerspiegelte.
Świątynia dumania
Kibelek, wychodek, ustęp, miejsce ustronne, wygódka, świątynia dumania – istnieje wiele nazw określających toaletę: pomieszczenie będące elementarną częścią codziennej higieny. Popularna dzisiaj nazwa „toaleta” pochodzi z jęz. francuskiego i oznaczała początkowo poranne czynności – wykonywanie makijażu, czesanie i ubieranie się. Damy dworu króla Francji posiadały do tego celu specjalne przebieralnie zwane „toilette”, w których stały także krzesła toaletowe. Przejęta do jęz. niemieckiego nazwa od wieku XIX oznaczała już tylko same pomieszczenie z ubikacją.
Już w Mezopotamii, Grecji i Rzymie istniały toalety publiczne, wyposażone w siedziska
spłukiwane wodą. Użytkowana tam technologia zaginęła jednak wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego. Średniowieczne zamki i klasztory były wyposażone w wykusze, z których nieczystości spadały bezpośrednio na zewnątrz. W miastach użytkowano latryny, będące dzisiaj prawdziwymi skarbnicami dla archeologów i historyków – oprócz nieczystości trafiały tam rozmaite produkty codziennego użytku.
Założenia pałacowo-zamkowe epoki baroku i rokoko rzadko wyposażone były w toalety. Do tego celu używano często korytarze, kąty pomieszczeń, przedsionki, przejścia czy ogrody, co przyczyniało się do łatwego rozchodzenia się nieprzyjemnych zapachów a ponadto rozszerzania się chorób. Już w roku 1696 sir John Harington opracował na zlecienie królowej Elżbiety I Tudor spłukiwaną muszlę klozetową. Wynalazek ten jednak spotkał się z ogólną dezaprobatą i dopiero w roku 1755 szkot Alexander Cumming uzyskał patent na toaletę z syfonem i spłuczką. Toalety spłukiwane wodą weszły w użytek w niemieckich miastach dopiero pod koniec XIX wieku, wówczas domy dysponowały zarówno wodociągami jak i kanalizacją. Na terenach wiejskich do wieku XX popularne były nadal latryny oraz nocniki. Ponieważ budowle z wychodkami umieszczano w pewnej odległości od budynków mieszkalnych, nocą stawiano pod łóżkiem nocnik. Ten rankiem wypróżniano, nierzadko wylewając jego zawartość po prostu za okno. Krzesła toaletowe, wyposażone w pojemnik sanitarny pod siedziskiem, odzwierciedlały wyższą pozycję społeczną ich właścicieli.
Reinlichkeit ist eine Zier
Elektrische Zahnbürste, Lockenstab und elektrischer Rasierapparat – sie alle gehören zu unserem Alltag und machen ihn angenehmer. Das Angebot an Hautpflegemitteln, Zahnpasta und Haar-Styling-Produkten ist schier endlos. Jährlich gibt es neue Trends in Sachen Haarmode und Barttracht. Keine Haarfarbe scheint zu verrückt, kein Bart zu ausgefallen. In Zeiten von Desinfektionsmitteln im Handtaschenformat und Feuchttüchern für jede Lebenslage scheinen der Hygiene keine Grenzen gesetzt zu sein. Tägliche Hygiene ist fester Bestandteil unseres Lebens. Wasserklosetts und weibliche Hygieneartikel möchten wir nicht mehr missen. Dabei vergessen wir oft, dass die Menschheit den Großteil ihres Daseins ohne all diese Hilfsmittel verbrachte.
Die Sonderausstellung „Reinlichkeit ist eine Zier“ gibt einen kleinen Einblick in die Welt der persönlichen Hygiene des 19. und 20. Jahrhunderts. Begeben Sie sich mit uns auf eine teilweise zum Schmunzeln einladende Reise in die Welt von Seife, Zahnpasta und Co.
Impressum
Eine Ausstellung der Schlesisch-Oberlausitzer Museumsverbund gGmbH, Dorfmuseum Markesdorf
Ausstellungskuratorin: Anja Köhler
Ausstellungstexte: Anja Köhler
Design & Layout: Romy Pietsch
Ausstellungsbau: Anja Köhler, Yvonne Schmidt, Michael Reck, Michael Schreiter
Druck: Mann², Großschönau
Leihgeber: Stadtmuseum Neustadt i. Sa.
Heimatmuseum der Stadt Herrnhut
Städtische Sammlungen Görlitz
Gefördert wurde die Ausstellung vom Förderverein des Schlesisch-Oberlausitzer Museumsverbunds e.V.
Schludność ozdobą człowieka
Elektryczna szczoteczka do zębów, lokówka czy elektryczna maszynka do golenia – wszystkie te urządzenia należą dzisiaj do codzienności i ułatwiają nam życie. Ilość produktów do pielęgnacji ciała czy włosów, past do zebów itp. wydaje się nieskończona. Rokrocznie pojawiają się nowe trendy noszenia fryzur i strzyżenia brody. Żaden z kolorów nie jest zbyt szalony, żadny kształt brody zbyt wymyślny. W czasach, kiedy środki dezynfekcyjne mieszczą się w torebce a chusteczki nawilżane używane są do wszystkiego, dbałość o higienę nie sprawia wiele trudu. Codzienna higiena stała się nieodłączną częścią naszego życia. Nie chcemy się już rozstawać z nowoczesnymi toaletami czy artykułami higienicznymi dla kobiet. Przy tym zapominamy, że ludzkość większą część swego istnienia spędziła bez podobnych dogodności.
Wystawa czasowa pt. „Schludność ozdobą człowieka“ oferuje wgląd w świat higieny osobistej wieku XIX i XX. Zapraszamy na podróż z przymrużeniem oka do krainy mydła, pasty do zębów
i innych środków higieny!
Impressum
Wystawa czasowa Schlesisch-Oberlausitzer Museumsverbund gGmbH, Dorfmuseum Markesdorf
Kurator wystawy: Anja Köhler
Teksty: Anja Köhler
Tłumaczenie: Johanna Busch
Oprawa graficzna: Romy Pietsch
Montaż wystawy: Anja Köhler, Yvonne Schmidt, Michael Reck, Michael Schreiter
Druk: Mann², Großschönau
Za użyczenie eksponatów dziękujemy:
Stadtmuseum Neustadt i. Sa.
Heimatmuseum der Stadt Herrnhut
Städtische Sammlungen Görlitz
Wystawa wsparta przez stowarzyszenie przyjaciół Förderverein des Schlesisch-Oberlausitzer Museumsverbunds e.V.
Im Reich der weißen Zwerge
Bereits in der Steinzeit säuberten sich die Menschen ihre Zähne mit Weidenstöckchen. Diese Kaustöcke waren auch im Alten Ägypten verbreitet, wurden aber durch eine Art erste Zahnpasta ergänzt, die aus gemahlenem Bimsstein und Weinessig bestand. Hypokrates schwor indes auf eine Mischung aus verbrannten Mäuseköpfen, gekochten Hundezähnen, Ziegenknöcheln, zerriebener Minze und Weißwein. Die Römer vertrauten zur Desinfektion des Mundraumes gar auf ein kostenloses „Mundwasser“: Urin.
Erste Zahnbürsten kamen um 1500 in China auf und waren pinselförmig. Kaufleute brachten die Zahnpinsel mit nach Europa, wo die Reinigung der Zähne mit Hilfe von Schwämmen oder Tüchern verbreitet war. 1780 entstand in England die erste Zahnbürstenfabrik. Die hergestellten Bürsten aus Kuhknochen und -borsten waren jedoch Luxusartikel. Die Erfindung des Nylons machte die Zahnbürste ab 1938 schließlich zum Massenartikel. Bereits Ende des 19. Jahrhunderts wurde auch die elektrische Zahnbürste erfunden, allerdings war ihre Herstellung viel zu kostspielig. Erst in den 1940er Jahren konnte ein entsprechendes Produkt auf den Markt gebracht werden.
Als Vorläufer der Zahnpasta wurden Zahnpulver und Zahnsalze verwendet. Diese bestanden beispielsweise aus Marmorpulver, gemahlenen Eierschalen, Holzkohlenpulver und ähnlichem. Das Pulver wurde zum Gebrauch mit dem Finger oder einem Holzstäbchen in den Mund befördert und dann entweder mit dem Finger oder einer Zahnbürste auf den Zähnen verteilt. In der Mitte des 19. Jahrhunderts wurde Seifenpulver zugesetzt und die Zahnseife entstand.
Um den Geschmack zu verbessern, wurden Pfefferminzöl, Zucker, Honig oder Veilchenöl zugesetzt, aber auch entzündungshemmende Substanzen wie Salbei oder Kokain. Die weltweit erste Zahnpasta wurde 1850 in den USA hergestellt, führend auf dem europäischen Markt wurde allerdings eine Marke aus Dresden: Chlorodont. Sie bestand aus Bimssteinpulver, Calciumcarbonat, Seife, Glycerin, Kaliumchlorat und war mit Pfefferminze aromatisiert.
Und eine weitere bekannte Marke kommt aus Dresden: Odol. Karl August Lingner bekam 1892 ein neues Antiseptikum zur Vermarktung angeboten. Er stand vor der Wahl daraus eine antibakterielle Seife oder ein Gesundheits-Haarwasser zu machen, entschied sich dann aber für ein Mundwasser. Diese Entscheidung machte ihn schließlich zu einem der reisten Männer des Kaiserreichs. Chlorodont und Odol hatten etwas gemeinsam: Beide wurden durch ausgeklügelte Marketingkampagnen bekannt gemacht, die auch Künstler wie Giaccomo Puccini einbezogen, der extra eine „Ode an Odol“ komponierte.
Białe jak śnieg
Już w okresie paleolitu praczłowiek czyścił zęby za pomocą gałązek z wierzby. Podobne patyczki do żucia były popularne w starożytnym Egipcie, z dodatkiem pewnego rodzaju archaicznej pasty do zębów, składającej się z mielonego pumeksu i octu winnego. Hipokrates polecał mieszankę ze zwęglonych mysich czaszek, gotowanych psich zębów, kozich kości, zmielonej mięty i białego wina. W starożytnym Rzymie do dezynfekcji jamy ustnej używano bezpłatnego płynu do płukania, jakim był mocz.
Pierwsze szczoteczki do zębów pojawiły się ok. r. 1500 w Chinach i miały kształt pędzelka. Kupcy przywieźli je do Europy, gdzie do tej pory zęby czyszczono gąbeczkami lub chustkami. W 1780 r. w Anglii ruszyła pierwsza fabryka szczoteczek do zębów. Produkowane tam szczoteczki, wykonane z kości wołowej i krowiego włosia, były jednak artykułami luksusowymi. Odkrycie nylonu w 1938 r. pozwoliło na masową produkcję szczoteczek do zębów z włókna syntetycznego. Już pod koniec wieku XIX wynaleziono pierwszą elektryczną szczoteczkę do zębów, jednak jej produkcja była zbyt droga. Pojawiła się na rynku dopiero w latach 40. XX w.
Przed wynalezieniem pasty zęby czyszczono specjalnymi proszkami i solami. Składały się one n.p. ze sproszkowanego marmuru, zmielonych skorupek jaj czy węgla drzewnego. Mieszankę wkładano do ust palcem lub drewnianym patyczkiem i rozprowadzano po zębaych palcem lub szczoteczką. W połowie XIX w. mieszankę wzbogacono o proszek mydlany – powstało mydło do zębów. W celu poprawienia smaku dodawano olejek miętowy, cukier, miód czy olejek fiołkowy, ponadto substancje o działaniu przeciwzapalnym: szałwię lub kokainę. Pierwszą „nowoczesną” pastę do zębów wyprodukowano w Stanach Zjednoczonych w 1850 r. Produktem wiodącym na rynku europejskim stała się jednak wytwarzana w Dreźnie pasta „Chlorodont”, w skład której wchodził sproszkowany pumeks, węglan wapnia, mydło, gliceryna i chloran potasu; była ponadto aromatyzowana miętą pieprzową.
Z Drezna pochodzi kolejna popularna marka: Odol. W r. 1892 firmie Karla Augusta Lingnera zaoferowano nowo wynaleziony środek antyseptyczny. Lingner rozmyślał nad produkcją mydła przeciwbakteryjnego lub tonika do włosów. Ostateczny wybór padł jednak na płyn do płukania jamy ustnej, co uczyniło z Lingnera jednego z najbogatszych ludzi Cesarstwa Niemieckiego.
Marki Chlorodont i Odol mają ze sobą coś wspólnego: aby je odpowiednio rozpopularyzować, stworzono specjalne strategie marketingowe. Do udziału zaproszono nawet takich artystów jak Giaccomo Puccini, który skomponował do tego celu „Odę do Odolu”.
Willkommen im Schlafzimmer
unserer Magd. Fließendes Wasser gehörte noch nicht zu jedem Haushalt, so dass sie sich am Morgen mit kaltem Wasser aus der Kanne waschen musste. Dieses wurde in die Waschschüssel gegossen. Auf dem Waschtisch finden sich eine Seifenschal und eine Schale, in der Kamm und Bürste abgelegt wurden.
Auf dem Waschtisch liegt ebenfalls ein Wandschoner für Wasserleitungen, der vor die Wasserleitung gehangen wurde. Am unteren Ende ist eine Aussparung für den Wasserhahn. Gleiche Schonbezüge gab es passend für den Ausguss, d.h. das Waschbecken.
Dwa pasy do mocowania
podpasek firmy Rivina i Camelia, lata 60. XX w.
Do odpowiedniego pasa biodrowego zamocowane były dwie przepaski – z przodu i z tyłu – do których kobiety przypinały podpaski.
Zwei Flohfallen, Bein, 19. Jahrhundert
Flohfallen wurden unter der Kleidung bzw. in der Frisur getragen, um damit das Ungeziefer einzufangen. Die Fallen sind aufschraubbar. In das Innere wurden Stoffstücken gelegt, die mit einer Mischung aus Blut, Honig, Harz und verschiedenen Duftstoffen bestrichen waren. Die Flöhe krochen hinein und blieben an dem Stoffstück kleben.
Witamy w izbie naszej gosposi.
Za jej czasów nie wszystkie domostwa miały dostęp do wodociągów. Musiała się zatem myć rano zimną wodą, nalewaną z dzbana do misy. Na szafce umywalkowej stoi mydelniczka oraz korytko na grzebienie i szczotkę do włosów.
Na szafce leży ponadto chusta do zasłaniania biegnących po ścianie rur wodociągowych. Na dolnej krawędzi posiada ona specjalne wycięcie na kran. Podobnych zasłonek używano do ukrycia odpływu, mocowano je pod umywalką.
Dwie pułapki na pchły, XIX w.
Pułapki na pchły noszono pod ubraniem lub we włosach, w celu wyłapania pasożytów. Zakręcane pojemniki zawierały kawałki tkanin, nasączone mieszanką krwi, miodu, żywicy i różnorodnych zapachów. Zwabione pchły wchodziły przez specjalne otwory do środka, gdzie przyklejały sie do lepkiej zawartości pułapek.
„Die kritischen Tage“
Bereits aus dem Alten Ägypten und dem Römischen Reich ist die Verwendung von Tampons aus Gras und Baumwolle überliefert. Im kaiserlichen China trugen Frauen handgefertigte Binden, die mit Schals oder Tüchern an einem Hüftgürtel befestigt wurden. Bis in das 19. Jahrhundert hinein, fertigten Frauen ihre Hygieneprodukte jedoch selbst an. Diese bestanden aus Altkleidern, Moos, Wolle, Leinen oder ähnlichem und wurden größtenteils gewaschen und wiederverwendet.
Erst Ende des 19. Jahrhunderts, mit der zunehmenden gesundheitlichen Aufklärung und damit einhergehenden Verbreitung von Hygienevorschriften, begann die industrielle Herstellung von Damenhygieneartikeln. Diese wurden in Zeitschriften beworben, waren allerdings oft zu teuer für Frauen aus den weniger vermögenden Schichten. Sie stellten ihre Binden weiterhin selbst her,
nutzen dafür allerdings nun Schnittmuster und Strickanleitungen aus Büchern und Zeitschriften.
Der 1. Weltkrieg führte nicht nur zu einer Veränderung des Frauenbildes in Bezug auf ihre Arbeitskraft, sondern brachte auch neue Materialien für die Damenhygiene mit sich. Krankenschwestern hatten herausgefunden, dass sich Verbandsmaterial besser für die Aufnahme von Menstruationsflüssigkeit eignet als Stofffetzen. Der amerikanische Papierhersteller Kimberly-Clark kaufte nach dem Krieg alle übriggebliebenen Verbandsartikel der amerikanischen Armee auf. Daraus entwickelte er eine Einwegbinde, die ab 1921 unter dem Markennamen „Kotex“ auf den Markt kam. Diese wurde in einen sogenannten Monatsgürtel eingeknöpft. Bereits 5 Jahre später zogen die Vereinigten Papierwarenwerke Nürnberg mit einer Zellstoffbinde im Netzschlauch nach, die den Namen „Camelia“ trug und in einem Monatshöschen getragen wurde, damit sie nicht verrutschen konnte.
1929 wurde von dem Amerikaner Earle Haas der Tampon mit Rückholbändchen erfunden. 1947 kam der Tampon durch den Ingenieur Carl Hahn nach Deutschland, der die Technologie des Zigarrenrollens für die Herstellung seiner Wattetampons einsetzte. Ab 1950 kamen seine o.b.-Tampons auf den Markt.
In der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts entwickelten sich diese Erfindungen weiter, der Grundstein für die heutige Damenhygiene wurde allerdings im ersten Weltkrieg gelegt.
„Te trudne dni“
Już w starożytnym Egipcie i w Cesarstwie Rzymskim w użytku były tampony z trawy i bawełny. W Chinach pod rządami cesarza kobiety nosiły ręcznie wykonane podpaski, umocowane przepaskami lub chustami na pasie biodrowym. Aż do wieku XIX kobiety były zmuszone do samodzielnego wytwarzania tych artykułów higienicznych - wykonane z używanej odzieży, mchu, wełny, lnu itp. były przeważnie prane i używane wielokrotnie.
Dopiero pod koniec XIX w., wraz szerzeniem edukacji zdrowotnej oraz wprowadzaniem do życia przepisów higenicznych, ruszyła produkcja artykułów higienicznych dla kobiet na skalę przemysłową. Reklamowano je w gazetach, jednak po cenach nieprzystępnych dla kobiet z rodzin biedniejszych. Te z kolei robiły je nadal same, korzystając do tego celu z wykrojów do szycia i wzorów do robienia na drutach w książkach i gazetach. Pierwsza wojna światowa nie zmieniła jedynie roli kobiet w świecie pracy – dokonały one w tym czasie także pewnego odkrycia:
Opiekujące się rannymi pielęgniarki stwierdziły, iż materiały opatrunkowe nadają się o wiele lepiej do zatrzymania płynów menstruacyjnych, niż kawałki tkanin. Amerykański producent papieru Kimberly-Clark zakupił po zakończeniu wojny wszystkie niepotrzebne już materiały opatrunkowe od armii Stanów Zjednoczonych i rozpoczął produkcję podpasek do jednorazowego użytku, oferowanych na rynku od 1921 r. pod nazwą „Kotex“. Podpaskę mocowano na tzw. pasie miesięcznym. Już po pięciu latach niemiecka firma Vereinigte Papierwarenwerke w Norymberdze wprowadziła na rynek podpaskę „Camelia“. Była ona otoczona siateczką i noszona w specjalnej bieliźnie menstruacyjnej utrzymującej ją na miejscu.
W roku 1929 amerykanin Earle Haas wynalazł tampon z sznureczkiem. W roku 1947 wynalazek ten trafił na rynek niemiecki – inżynier Carl Hahn wprowadził do producji tamponów z waty technologię rolowania cygar. Od roku 1950 firma produkuje tampony, popularne pod nazwą „o.b.”.
Wszystkie te wynalazki zostały udoskonalone w drugiej połowie XX w., jednak początki higieny kobiecej mają swe źródła w pierwszej wojnie światowej.
Nieskończona świeżość
Higiena służyła i nadal służy przede wszystkim pielęgnacji ciała oraz walce z chorobami. W niektórych kręgach kulturowych walczy się ponadto z innym wrogiem: nieprzyjemnymi zapachami ciała. W Grecji i Rzymie ciało myto w ciepłej kąpieli. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego tradycja ta zanikła w Europie zachodniej i powróciła dopiero wraz z Krzyżowcami, którzy poznali kulturę łaźni i kąpieli w krajach muzułmańskich. Od tego czasu każdy, kto mógł sobie na to pozwolić, odwiedzał regularnie łaźnie publiczne. Te jednak z biegiem czasu przestały się cieszyć dobrą renomą – sprzyjały szerzeniu się syfilisu i innych chorób – i zaniknęły do wieku XVI.
Wiek XVII i XVIII cechował się unikaniem wody jak ognia. Panowało przekonanie, iż woda przenika przez pory skóry do ciała, mieszając się z jego sokami i wywołując choroby. Zatem rolę ważniejszą od wody spełniały puder i perfum. Zmieniło się to z biegiem wieku XIX, kiedy wyniki badań naukowych wykazały konieczność mycia się wodą. Rewolucja przemysłowa stworzyła podwaliny dla masowej produkcji mydła. Zostało ono wynalezione już w VII wieku na Bliskim Wschodzie, jednak ustalenie norm prawnych do jego produkcji we Francji trwało kolejnych tysiąc lat. Dopiero po upływie 200 lat produkcja mydła była na tyle tania, że stało się one przystępne również dla biedniejszych warstw społeczeństwa.
Odkrycie gruczołów potowych i ich funkcji w wieku XIX pozwoliło na wynalezienie dezodorantu. W 1888 r. na rynku niemieckim pojawił się dezodorant MUM, w skład którego wchodziła maść cynkowa. Pod koniec lat 40. XX w., zainspirowany długopisem, wyszedł dezodorant kulkowy. W roku 1956 pojawiła się najbardziej popularna forma dezodorantu - spray.
Zwei Bindengürtel
der Firma Rivina und der Firma Camelia, 1960er Jahre
Der Bindengürtel wurde um die Taille getragen. Die beiden Stoffbänder lagen jeweils vorn und hinten. An den Halterungen wurden die Damenbinden eingeknöpft.
Die unendliche Frische
Die Körperpflege diente und dient in erster Linie der Reinigung des Körpers und der Vermeidung von Krankheiten. Je nach Kulturkreis kommt eine weitere Aufgabe hinzu: die Vermeidung von unangemessenen Körpergerüchen. In Griechenland und Rom wurde vorwiegend warm gebadet, um den Körper zu reinigen. Nach dem Untergang des Römischen Reiches verschwand diese Tradition im westlichen Europa und wurde erst durch die Kreuzfahrer wiederbelebt, die die Badekultur in den islamischen Ländern kennengelernt hatten. Fortan besuchten alle, die es sich leisten konnten, regelmäßig Badehäuser, die allerdings im Laufe der Zeit einen eher fragwürdigen Ruf hatten und ab dem 16. Jahrhundert ganz von der Bildfläche verschwanden, als sie als Herd der Ansteckung mit Syphilis und anderen Krankheiten in Verbindung gebracht wurden.
Das 17. und 18. Jahrhundert war von einer „Wasserscheu“ geprägt, die von der Auffassung herrührte, dass Wasser über die Poren der Haut in den Körper eindringen und sich dort mit den Körpersäften vermengen würde, was die Ausbreitung von Krankheiten befördern sollte. Puder und Parfüm spielten in der Körperpflege fortan eine wichtigere Rolle als Wasser. Dies änderte sich erst im Laufe des 19. Jahrhunderts, als wissenschaftliche Erkenntnisse zu einer Rückbesinnung auf das Waschen mit Wasser führten. Die industrielle Revolution legte den Grundstein für die massenhafte Produktion von Seife. Erfunden wurde sie bereits im 7. Jahrhundert im Mittleren Osten, jedoch dauerte es weitere Eintausend Jahre bis das noch heute bekannte Reinheitsgebot für Seife in Frankreich erlassen wurde. Weitere zweihundert Jahre vergingen, bis Seife so preiswert hergestellt werden konnte, dass auch ärmere Schichten sie täglich anwenden konnten.
Die Entdeckung der Schweißdrüsen und deren Funktion in 19. Jahrhundert, führte zur Erfindung des Deodorants. 1888 kam das auf Zinksalbe basierende MUM auf den Markt. Ende der 1940er Jahre folgte der Deoroller, der vom Kugelschreiber inspiriert war. 1965 schließlich kam der Deo-Spray auf den Markt.